Jak się robi pieniądze papierowe i jakimi technologiami się je zabezpiecza?
Produkcja banknotów to zaawansowany technologicznie proces, którego głównym celem jest zabezpieczenie środków płatniczych przed fałszerstwem już na etapie powstawania. Kluczowe technologie obejmują wykorzystanie specjalnych podłoży, złożonych metod druku oraz systemów weryfikacji. Poniżej znajduje się szczegółowy opis procesu tworzenia banknotów oraz zastosowanych zabezpieczeń fizycznych, optycznych i elektronicznych.
Produkcja banknotów papierowych i polimerowych
Do produkcji banknotów papierowych używany jest specjalistyczny papier, a w przypadku banknotów polimerowych stosuje się trwałe folie polimerowe. Oba podłoża są wysoce odporne na próby podrabiania dzięki swoistym właściwościom fizycznym oraz strukturze chemicznej [2][5]. Banknoty polimerowe charakteryzują się większą wytrzymałością, obiegują dłużej oraz umożliwiają zastosowanie nietypowych rozwiązań, jak przezroczyste okienka lub elementy zmieniające kolor [2].
Proces wytwarzania rozpoczyna się od stworzenia podłoża. Następnie wykonywany jest nadruk z wykorzystaniem różnych technologii: najważniejszą metodą jest staloryt, czyli druk wklęsły, nadający banknotom wypukłe, wyczuwalne dotykiem detale i niezwykle wysoką rozdzielczość graficzną [5][9]. Dodatkowo wykorzystuje się druk offsetowy, druk perłowy oraz aplikacje specjalnych tuszów i foli zabezpieczających.
Główne technologie zabezpieczania banknotów
Wszystkie banknoty korzystają z rozbudowanego systemu zabezpieczeń. Na etapie produkcji do struktury papieru lub polimeru wprowadzane są znaki wodne, będące subtelnym obrazem utworzonym z włókien papierowych, widocznym jedynie pod światło [5]. Niemal każdy banknot zawiera również nitkę zabezpieczającą – cienki pasek zatopiony w strukturze, nierzadko z mikrotekstem, nitką okienkową czy specjalnymi efektami zmiany koloru pod kątem [3][4][6][7].
Druk stalorytniczy odpowiada za charakterystyczne, wyczuwalne dotykiem fragmenty. Tę technikę trudno podrobić domowymi lub biurowymi metodami [5][9]. Dodatkowo obecne są mikrodruki, mikroteksty oraz różnokolorowe włókna i elementy perłowe. W banknotach polimerowych występują przezroczyste okienka, efekt ruchu oraz druk perłowy [2].
Zabezpieczenia optyczne: barwy, światło i efekty specjalne
Widoczne tylko w określonych warunkach zabezpieczenia optyczne stanowią najważniejszą barierę przed fałszerstwem. Należą do nich efekty kątowe, generowane przez tusze zmieniające kolor pod wpływem zmiany kąta oglądania [2][3], fluorescencyjne nadruki widoczne jedynie w promieniowaniu UV oraz elementy ujawniane w świetle podczerwonym (IR) [1][10].
W banknotach polimerowych możliwe jest stosowanie przezroczystych okienek oraz druków, które zmieniają wygląd w zależności od kąta widzenia. Te rozwiązania podnoszą ochronę przed podrobieniem i są widoczne dla użytkownika bez specjalistycznych urządzeń [2].
Specjalistyczne testery i systemy weryfikacji autentyczności
Weryfikacja oryginalności środków płatniczych wymaga zastosowania testerów banknotów. Urządzenia te łączą światło ultrafioletowe, podczerwone oraz białe w celu ujawnienia zabezpieczeń, niewidocznych gołym okiem [1][10]. Testery wykrywają tusze UV, analizują wzory widoczne wyłącznie w IR oraz sprawdzają znak wodny przez prześwietlenie banknotu.
Popularne w Polsce testery, jak PaperSave U10, U35 i IR30, umożliwiają błyskawiczną analizę autentyczności, chroniąc firmy przed przyjęciem falsyfikatów. Urządzenia te wykorzystują lampy o specjalnie dobranej długości fali, które uwidaczniają mikroskopijne elementy fluorescencyjne oraz wzory ukryte w papierze czy folii [1].
Elementy indywidualizujące banknoty w Polsce
W Polsce dostępne banknoty różnią się wielkością zależnie od nominału, co stanowi epizodyczne utrudnienie dla prób przerabiania niskich nominałów na wyższe [3]. Dodatkowo w banknotach 200 i 500 zł zastosowano nitkę okienkową, dającą widoczny efekt ruchu dzięki zmianie kąta padania światła [3][7].
Po wprowadzeniu w 2014 r. zmodernizowanej serii banknotów, zabezpieczenia zostały istotnie zaktualizowane – dotyczy to ponad 30% wszystkich banknotów o nominałach 50 i 100 zł oraz około 60% pozostałych [6]. Ewolucja zabezpieczeń skutecznie utrudnia wszelkie próby fałszowania i zwiększa bezpieczeństwo obrotu gotówkowego.
Podsumowanie: Kompleksowe technologie produkcji i ochrony banknotów
Nowoczesne banknoty papierowe i polimerowe są wyrobami łączącymi zaawansowane technologie druku, unikatowe materiały i wielowarstwowe zabezpieczenia. Klucz do ich ochrony stanowi połączenie cech fizycznych (wypukłości, nitki, znak wodny), elementów optycznych (UV, IR, tusze zmienne), oraz systemów weryfikacyjnych (testery UV/IR). Ciągły rozwój zabezpieczeń i dostosowywanie podłoża oraz druku do najnowszych standardów pozwalają na skuteczne minimalizowanie zjawiska fałszerstw.
Źródła:
- https://serwisbank.pl/jak-dzialaja-testery-banknotow-i-jakie-technologie-wykorzystuja
- https://print24.com.pl/Nowoczesne-i-tradycyjne-metody-druku-w-walce-z-falszerstwem-banknotow-blog-pol-1743413746.html
- https://www.bankier.pl/wiadomosc/Nie-tylko-dla-kolekcjonera-wspolczesne-zabezpieczenia-banknotow-i-monet-7817040.html
- https://magazyn-ksp.policja.gov.pl/mag/prawo-i-procedury/110243,Zabezpieczenia-polskich-i-obcych-srodkow-platniczych-czI-polskie-banknoty.html
- http://www.pwpw.pl/Strefa_wiedzy/Zabezpieczenia_banknotow.html
- https://nbp.pl/banknoty-i-monety/zabezpieczenia/
- https://nbp.pl/wp-content/uploads/2023/03/Zabezpieczenia-Internet.pdf
- https://www.ecb.europa.eu/euro/banknotes/current/security/html/index.pl.html
- https://www.szkolneblogi.pl/blogi/szkola-plowez/dobre-rady-lokatki-zabezpieczenia-banknotow/
- https://serwisbank.pl/jak-dziala-uv-w-testerze-banknotow-i-dlaczego-nie-kazdy-wykryje-falszywke
Łączymy wiedzę historyka, oko kolekcjonera i zmysł inwestora, by dostarczać treści, które inspirują, edukują i pomagają w świadomym budowaniu kolekcji. Opisujemy numizmatykę bez akademickiego zadęcia, ale z należytym szacunkiem dla jej złożoności.